1977

Гукні у першай зале — і заглохне
Твой голас у агромністай другой.
Багацце свету тут вякамі сохне,
А з сутарэнняў дыхае разбой.

Ды не гукаюць тут...
У ціхім тлуме
Ніхто не ўспомніць нечых слёз і страт...
Сланы і сфінксы.
Фараонаў муміі.
Фантастыка.
Гісторыі парад.

Тут акіяны, кантыненты, расы...
А вунь мастак — нязваны чорны госць
Стаіць ля родных рытуальных масак,
Змалёўвае дакладна ўсё як ёсць.

Такі не піша каралеве скаргі,
Пад вейкамі — прытоены агонь.
Ён ведае:
Украдзеныя скарбы
Зноў вернуцца у Афрыку яго.

Здараецца, часамі я раблю
Не тое, што заўжды рабіць люблю.

Я пагарджаў агульшчынай, а сам
Бяздумных вершаў многа напісаў.

Бывала, што па радасць я іду,
А там знаходжу здраду і бяду.

Я век бязвольных мямляў не любіў,
А сам не раз такім бязвольным быў.

Я ад кахання вернага уцёк,
А выпадковы дзед сказаў: «Зяцёк...»

Адкрыю раўнадушнаму душу,
А роднаму ад сораму схлушу.

Мне кар’ерыст аднойчы спагадаў,
Праз тыдзень дробным жулікам прадаў.

Не вартых праслаўлення праслаўляў...
Вось толькі сам сябе не выдумляў.

Як добра да восені тварам прыкласціся,
Пад ветрам хадзіць і паціху глядзець:
Стаіць васьмікласнік з малой васьмікласніцай,
Гадзіну, другую размову вядзе.

Махаюць часамі партфелямі пухлымі,
Аж брыкаюць формулы.
А шкаляры
Забылі пра дом
I што дома на кухнях
Даўно іх чакаюць дзве бабкі старых.

Хаджу я штодня тут любімаю сцежкаю
I думаю доўгія думы свае.
I не з насмешкаю,
Проста з усмешкаю
Глядзяць на мяне незнаёмцы мае.

Такія вясёлыя, добрыя, дружныя...
Я знаю, як гэту сустрэчу завуць.
Смяюцца ад радасці, велікадушныя,
I думаюць:
Сумна старыя жывуць.

Жывём мы,
Радзімай сваёй не забытыя.
А што мы, старыя, для іх, маладых?
Мы тыя, ваенныя, быццам забітыя...
I ўсё-такі рана шкадуюць старых.

Над хлопцам з дзяўчынай кляны разгараюцца.
Зайздрошчу? Ніколькі.

                      Перад пачаткам кожнай сесіі ААН
                      усе дэлегаты ўстаюць для маўклівай
                      малітвы і роздуму.

Моляцца белыя, жоўтыя, чорныя,
Адпрасаваныя, самавітыя.
Усе такія вучоныя,
Усе такія хітрыя.

Маліцеся, дыпламаты, маліцеся
Хрысту, алаху ці будзе.
А потым богу свайму пахваліцеся,
Што мір на планеце будзе.

I я стаю у трывожным роздуме:
Эпоха наша не ціхая.
А мілыя сэрцу вобразы розныя
У памяці ўспыхваюць.

Хто тут сябра, а хто тут вораг,
Нам разабрацца не цяжка...
А дома лісце зграбаць на дворык
Пабеглі Таня, Наташка...

Джэнтльмены мігам тут ашукаюць —
У белых манішках шакалы.
А дома дзеці мяне шукаюць,
I кнігі мяне чакаюць...

Пачнуць хлусіць, ба

Нешта пройдзена,
Нешта знойдзена,
Прыгалублена,
Потым згублена.
А найлепшае не збываецца,
А найгоршае не забываецца.

I толькі родныя лясы
Знаходзяць нас ва ўсе часы.
I зоркі аганёк
Надзею шле здалёк
I абяцае шмат дарог,
Расчараванняў і трывог.

Ты толькі раз з дарогі збоч —
Паселіцца у сэрцы ноч.
Ад праўды раз адкруцішся —
Няпраўдаю атруцішся.

Трэ берагчы нам праўду слоў,
Як бор сваіх дзятлоў,
Як удава апошняе
Сваё дзіця...
I даражу я кожнаю
Расінкаю жыцця.

То ў працы, то ў дымным паходзе,
У потнай штодзённай турбоце,
А зрэдку ў лясах на выгодзе
На роднай любімай зямлі
Найлепшыя годы праходзяць,
А ў нас, пастарэлых, прайшлі.

Мы лішняга шчасця не просім,
Украдзенай славы не носім
I нават аб тым не галосім,
Што сэрцы навекі замруць.
Мы ўсе, нібы зерні з калоссяў, —
З зямлі ды ізноўку ў зямлю.

Я не магу судзіць нікога,
Дарую многае братам,
Бо сам не быў любімцам бога,
Я — пасівелы сірата.

Няўдачлівы і трохі грэшны,
А міласці не папрашу:
Я сам раздам усё дарэшты —
Жыццё, і вершы, і душу.

Я дзякую сябрам за дружбу
(Інакшых не хачу сяброў),
Зямлі — за хлеб, лясы і ружы,
Сям’і — за чуласць і любоў.

А небу дзякую за промні
На ўсім працягу лет і зім...
А там, успомняць ці не ўспомняць,
Я не турбуюся зусім.

Наш праспект, нібыта Млечны Шлях,
Ноччу ён кіпіць, пераліваецца,
Заклікі і лічбы на дамах
Яркія, ды толькі не чытаюцца.

Запісала заклікі вясна
У юнацкіх сэрцах вельмі моцныя,
Цішыня адкінута ад нас
Імправізаванымі прамоўцамі.

Кожны дробны сквер і кожны парк
Ад прамоў кароткіх сыпле іскрамі.
Не відно мне закаханых пар,
Гэта дрэва цыгарэтай бліскае.

Вуліцы мае... Агні, агні...
Зоркавая плынь, цячы ў душу маю,
Не хачу я сёння цішыні,
Горад мой, з табою ўсё дадумаю.

Ты жывы — і, значыць, я жыву.
Дай жа бог табе не знацца з бедамі.
Млечным Шляхам я плыву, плыву,
А куды плыву — яшчэ не ведаю.

Горад мой, ты сёння спаць не рай;
Маладосць цалуецца да раніцы...
Хай стары спустошаны трамвай
У свой парк паціху дабіраецца.

Апалашчуся хвалямі вятроў
I белым воблакам я вочы свае вымыю...
Стаміўся трохі ад сваіх сяброў,
I ад мяне стаміліся сябры мае.

Адвыклі мы ад простых добрых слоў
I перажоўваем штодня старыя ісціны...
Кіпяць дубы ўсхвалёванымі лісцямі
Пад воблачнымі крыллямі буслоў.

Здаецца, ўсё я ў вас адкрыў, сябры,
А тоіце там нешта, дык прытойвайце.
Не страціце ніколі вы прытомнасці,
Як сосны, бурай збітыя ў бары.

Ну колькі тых паэтаў ёсць у нас?
Чатыры альбо пяць,
А ўсё астатняе —
Наіўны сон,
Адна магіла братняя
Няздзейсненых задум тваіх, імклівы час.

I я такі ж няздзейснены,
Такі ж
Недакапаны да вады калодзеж,
А ісціну хлуснёй не пазалоціш,
Яна са мной, як пахавальны крыж.

Чаму мы часта цешымся лухтой?
А вершы — галавешкамі ачахлымі.
Гляджу на воблакі —

За акном — бясконцых шын шыпенне.
Раптам, уварваўшыся ў пакой,
Скаланула музыка Шапэна
Мой шумлівы гарадскі спакой.

Я журботны плач паціху слухаў —
Чалавеку склалі дзве рукі.
Зрэдку барабан няўмольна бухаў,
Быццам забіваў ужо цвікі.

Род людскі пабольшаў і паменшаў,
Вечны рух на сцежках крыжавых...
А Шапэн аплаквае памершых,
А Шапэн жыве паміж жывых.

Ты яшчэ гэтага, сэрца, не знала,
Хоць і прайшло праз вайны ураган...
У Асвянціме ляжалі навалам
Косы жаночыя.
Шэры курган.

Тыя жанчыны пакутліва зніклі...
Хочацца з гэтага месца ўцячы...
Гэта ніколі не зробіцца звыклым —
Пільна ўглядайся і гнеўна маўчы.

Раптам убачыў я збоку ў той грудзе
Косы дзяўчынкі і белы каснік.
Хто ты, малая пакутніца?
Людзі,
Перадсмяротны вы чуеце крык?

...Як у дзяўчатак у косах убачу
Сёння маленькі такі каснічок,
Сэрца пакіне мяне і заплача,
I на хвіліну наваліцца змрок.

А час па грыбы мне хадзіць не прыйшоў,
Я веру праніклівай сойцы.
У бор я пайду пасля першых дажджоў,
Што высушыць зыркае сонца.

А покуль прысядзем на шэры валун,
Падумаем аб галоўным.
Забудзем няўдачы, забудзем хвалу
I плюнем на высакамоўнасць...

Вясковым настаўнікам некалі быў,
Вучыў, павучаў і выхоўваў;
Свавольнікаў вучняў ты вельмі любіў,
Ды толькі вучыў павярхоўна.

Самаўпэўненая маладосць,
Наіўнае глупства ўсязнайства.
Што мудрасць народа вышэйшая ёсць,
Крыху пазнавата спазнаў ты.

Ён ведае ўсё, і ён бачыць наскрозь,
Ацэніць, ці варты чаго ты.
А праца — жыцця найгалоўная вось,
Давай справаздачу за годы!

Зрабіўся відушчым ты толькі цяпер:
Нам век не вучыць, а вучыцца;
Рабіць, памыляцца, ўзнімацца, цярпець,
Вучыцца ў бабра і ваўчыцы;

Пад старасць мы, як жабракі,
Збіраем успаміны:
Святло зары,
I пах ракі,
I нават выбух міны.

Імгненні даўныя сустрэч,
Дзіцячы свой ласунак.
На кожную старую рэч
Глядзім з лагодным сумам.

Усё запомніла душа:
I конаўкі, і лыжкі.
Яшчэ быў пах карандаша
I самай першай кніжкі.

Былі радоўкі у жыцці,
Начлег, туман і коні...
Ці ты прыпомніў гэта, ці
Я даўны час прыпомніў?

На схіле розных летніх дзён
Параніў нас да болю
Спеў берасцянкі,
Ціхі звон
На матыльковым полі.

I кожны з нас успомніць, як
Пярун страшэнны грымнуў
На Кацярынінскі бальшак
З бярозамі старымі.

У нас жыве ва ўсе часы
Зялёны родны гоман.
«Ушачы», — шэпчуцца лясы,
Гудуць лясы: «Бягомль...»

Чытаю вершы я твае,
Напоеныя лесам.
I гэтыя, дзе кожны б’е
I гневам, і жалезам.

Я ў мястэчку ціхім рос,
Далёка ад бога.
Хаты, хаты, хаткі скрозь,
А дамоў нямнога.

Дом РК і РВК —
Ён свяціўся ўвечары.
Дом пана, дом разніка,
Дом старога фельчара.

Жыў я ў хаце, як і ўсе,
Мне было ў ёй добра.
Дзякуй бацькавай страсе
I акенцам дробным.

Падраслі і збеглі мы
У свет велізарны.
I пайшлі, пайшлі дамы —
Інтэрнат, казарма...

Адгула вайна.
Ляжаў
Горад мой разбураны,
Толькі мне пакойчык даў,
Порахам абкураны.

Весела я запасаў
I ваду, і дровы
I распальваў грубку сам
У мароз суровы.

Пачынае дзень цямнець —
Сам гатую есці.
Не было прыемней мне —
Каля грубкі сесці

З добрым другам франтавым
I пачаць гаворку
I аб гэтым, і аб тым,
Ну і выпіць горкай...

Так і не прыкмеціў, як
Маладосць прабегла.
Спіна горбіцца мая,
Сівізна налегла.