1979

Пакуль бясконцая
Ноч настане,
Са мной мой вечар,
Зарой замглёны.
Змрок асядае
На лес пластамі:
Камлі — у цемры.
У сонцы — кроны.

I гулам лесу
Закалыханы,
Пачаў без болю
Думаць аб смерці,
Што напалову
Я закапаны
Начною цемрай
Па самае сэрца.

Прыбужскае сяло
Сустрэла вызваліцеляў,
На захад адкаціліся
Ўсе грукаты вайны.
Стаіць царква на плошчы
З аглухлымі званіцамі:
Укралі акупанты
Вясковыя званы.
Былі і слёзы радасці,
Плылі і слёзы жалю,
Малебен адслужылі,
Ды не было званоў...
Пісаць пісьмо да Жукава
Рашылі прыхаджане.
А дзе наш збаўца маршал?
У пекле ўсіх баёў.
«Ён зараз гоніць ворага,
Яму турбот па горла,
Не лезьце з вашым глупствам:
Вайна яшчэ грыміць».
Але старыя ўпёрліся
Ад радасці ці гора —
Пісаць пасланне Жукаву.
А можа, даляціць?..
Дайшло пісьмо да маршала,
Дайшло да сэрца маршала,
Прыслаў званы ім маршал
З камандаю байцоў.
Малебен перамогі
Уславіў свята наша,
Тады адказ ад маршала
Чыталі сто разоў...
Не людна сёння ў цэркаўцы,
I мала хто ўжо моліцца,
Цяпер ва ўсіх інакшыя

Я першы раз пачуў твой смех
На ціхай тапалінай сцежцы.
Бялюткі пух, як цёплы снег,
I цэлы свет — твая усмешка.
       Ты — зорны тапаліны сон,
       Мне ноччу кожнай сніцца ён.
       Мне мала сноў,
       Ты знікла зноў,
       На зямлі
       Сумны звон тапалёў.
А лівень падае ў траву,
Твой лёгкі светлы след змывае.
А я адной табой жыву,
Адну, адну цябе кахаю.
       Пах тапаліны на губах,
       Ты ўся, як тапаліны пах.
       Зямлю прайду,
       Цябе знайду.
       Не згублю.
       Бо цябе люблю.
Не страшны боль, не страшна смерць.
Страшней застацца без кахання,
У адзіноце анямець,
Любімай не пачуць дыхання.
       Прашу: заўсёды будзь са мной
       Вясной, і летам, і зімой.
       Я разганю тва

Пазносіў я многа ламачча,
Вячэрні касцёр хоць куды!
Сусед мой, як рыцар з Ламанчы,
Наіўны, высокі, худы.

Агонь разгараецца буйна,
Забудзем трывогу і боль.
Частуйцеся печанай бульбай,
Вось добрая шэрая соль.

Ноч іскры маўкліва глытае.
А мы то маўчым,
То услых
Гаруем, што моладзь не тая,
Што шмат гультаёў маладых;

Што зніклі руплівасць, стараннасць
I гордасць за працу сваю.
Прыемны ім чад рэстаранны,
Там скачуць, і п’юць, і пяюць.

А мы іх адзелі, абулі,
Так-сяк, але вывелі ў свет...
Частуйцеся печанай бульбай,
Мой добры сумленны сусед.

Пярэчыць мне:
«Не характэрна!
Патрэбен бацькоўскі давер.
Вось вырашым крызіс кватэрны,
I знікне уласніцкі сверб.

Патрэбна для моладзі лекцый,
Патрэбна іх сэрцы працяць».
А лекцыі тыя улегцы

Постаць матулі сівой у акне,
Голас трывожны і горкі.
Часта пыталася маці ў мяне:
— Куды падзеліся зоркі?

Неба начное ў электратумане,
Дыхае горад смогам...
Ні табе печ распаліць уранні,
Ні памаліцца богу.

Рукі без працы цяжка насіць.
I адпачынак не ў радасць.
Ні добрае цеста на хлеб замясіць,
Ні пакапацца ў градах.

Ні пасядзець з суседкай на прызбе,
Ні падмесці зялёны дворык.
Адно тэлевізар спявае і трызніць
I наганятае змору.

Маці руплівай няма ўжо даўно,
Сам назіраю ў начное акно
I чую той голас горкі:
— Куды падзеліся зоркі?

Робім да стомы. Цягнемся. Марым.
Век здаганяем. Героямі ходзім.
Ззяем, як сонца. Чарнеем, як хмары.
Нешта губляем. Амаль не знаходзім.

Моцна кахаем. Ад шчасця заходзімся.
Рады, як чэрці. Як людзі, сумуем.
Сварымся. Мірымся. I разыходзімся.
Дзён не хапае. Тыдні марнуем.

Любім дзяцей. Патураем ім. Цешымся.
Радуюць дзеці. Дзеці палохаюць.
Грукне бяда — ад адчаю хоць вешайся.
Ну і нашчадкі! Ахаем, охаем.

Верым з калыскі, што лепшае спраўдзіцца.
Побыт бацькоўскі не памятаем.
Плачам. Рагочам. Клянёмся не скардзіцца.
Дзесьці насмецім. Не падмятаем.

Добра ўсміхаемся. Злосна жартуем.
Здольнасці тупім. Хітрыкі точым.
Жонак ашукваем. Жонак раўнуем.
Некага хвалім. Некага топчам.

Грозна гарлаем. З глупствам згаджаемся.
I галасуем. I пратэстуем.

Пазарасталі ўсе траншэі,
У іншай эры мы жывём.
А ніткі дружбы ўсё танчэюць,
Мы часта самі іх ірвём.

У кожнага свае турботы,
I ясны дзень, і хмурны дзень.
У кожнага свае згрызоты,
I быт, і лад, і ход падзей.

Адзін на дачы прымасціўся,
Яго ўсе думкі пра сябе.
Другі прапіўся, апусціўся,
Удачы рэдкія скубе.

I не цікавяцца табою,
І не цікавяць больш яны.
I з раўнадушнаю журбою
Стаяць ля нейчае труны...

Трывожна сэрцу ды і горка:
Гады сяброўства раздзяўблі.
Аб дружбе ж, помніцца, гаворку
Ў сырых траншэях мы вялі.

Вось і прыйшоў ты дадому, салдат,
У гімнасцёрцы сваёй парудзелай.
Рады і маці, і сёстры, і брат,
Рады суседзі з радні парадзелай.

Хто пасталеў,
Хто дачасна сівы,
Горкія слёзы ў суседак ліюцца:
«Пашанцавала:
Вярнуўся з вайны,
Нашым ніколі з вайны не вярнуцца».

Поўныя шклянкі гарэлкі і слёз.
Плачу, хоць плакаць салдату і нельга.
Мала багацця з вайны я прынёс:
Свой рэчмяшок, чамадан ды шынельку.

Мой кацялок, што з вайны прывалок,
Выклікаў зайздрасць малых, як належа.
Мне не шкада.
I пайшоў кацялок
Дзецям варыць іх няхітрую ежу.

Пераадзеўся ў цывільнае я,
Хоць і завязваў гальштук няўмела...
І не адна гімнасцёрка мая
Нейчыя плечы хоць трохі сагрэла.

Можа, не варта, сябры, ўспамінаць
Тыя гады...
А скажыце, дарэчы,
Як ухітрыліся вы захаваць

Якая дарога цяжкая
На сотні і тысячы вёрст!
То дождж вадаспадам сцякае,
То снег да асфальту прымёрз.

Удалеч праз лес адбягае
Няўлоўны заўжды гарызонт.
Дарогу не пакідае
Зялёны яе гарнізон.

У спёку стаіць і ў разводдзе,
Хваёвы, сасновы, густы...
Я ведаю, цяжка узводзіць
Кахання ці дружбы масты.

А нам жа цяжэй пераправы
Узводзіць было на вайне.
I многа тых рэчак крывавых
Трывожаць і сёння мяне...

Мой век не прывык валачыцца
Павольна па багнах густых.
Хай смела дарога імчыцца:
Дарогу трымаюць масты.

У зязюлі мне пытацца сорам,
Колькі год яшчэ я пражыву...
Сто гадоў у радасці і горы
Жыў я, не схіліўшы галаву.

Даваенных і пасляваенных...
Пасярод — гула, раўла вайна.
Навучыла горда і сумленна
Жыць да перамогі нас яна.

Выпаў мне тады білет шчаслівы,
Значыць, лёс памнож на тры разы...
Пасадзіў я яблыні і слівы,
Шмат зялёнай пахкай драбязы.

Не сабе,
А на зямлі братэрскай.
Дзе сяброў маіх узвод ляжыць...
Я гляджу на ўсё з высокай меркай
Той вайны.
I гэтак буду жыць.

I адно на сэрцы турбаванне,
Каб гарачай ядзернай пургой
Не змяло зязюлі кукаванне
І жыццё дзяцей зямлі маёй.

Пачаўся перапіс грахоў:
Іх як калосся ў жыце...
Усе грахі сваіх сяброў,
Суседзяў, саслужыўцаў,
Дзяцей малых,
Бацькоў старых,
Буфетчыц на вакзале
I падначаленых сваіх —
З прыемнасцю назвалі.

Той хабару начальству даў,
Той пажывіўся ў касе,
Той спекульнуў,
Той недадаў,
Той «Жыгулі» свае прадаў
Выгодна на Каўказе.

О, выкрывацелі грахоў,
Цаню я вашу смеласць!
Тут мала ўжо прамоў,
Вымоў:
Здымаць пара наспела.

Я рукавы ўжо закасаў,
Ды стала мне нядобра:
Ніхто, ніхто не запісаў
Свой грэх, хоць самы дробны.

Навалілася стома,
Як цяжкая зіма.
Хочаш выбегчы з дому,
А ўжо сілы няма.

Непатрэбшчыны многа,
Мітусні, беганіны,
Быццам цягнуць за ногі
Цябе багавінне

I наш быт парашковы,
Дыетычны, пілюльны.
У жыцці перашкоды —
Раз'яднанне, няўтульнасць.

Ну, прытомішся крышку,
Хочаш дзень памаўчаць.
Тут Арочка ці Клышка
Пачнуць павучаць,

Як пісаць нам, хоць самі...
А зласлівы паэт
У благой эпіграме
Абняславіць на свет.

Сніць ён з зайздрасцю лютай
Аб славе, нажыве:
Сэрца поўна атруты,
Выслаўленняў ілжывых.

Гэткі ціха патрэцца,
Дабярэцца да бога...
Ну а мне што патрэбна?
I ўсё, і нічога.

Павучаннямі прэснымі
Я не буду грашыць,
Раўнадушных у крэслах
Не хачу варушыць.

Не п’яное застолле,
Не зласлівыя плёткі,
А жытнёвае поле
Завяшчалі нам продкі.

1
У Каці добры вожык,
А з ёй гуляць не хоча.
У вожыка сто ножак,
Так ноччу ён тупоча.
I Каця вожыку крычыць,
Што хоча ножкі палічыць.

2
Ксюшачка, Ксюшачка,
Вось табе падушачка.
Дарагой маёй дзяўчынцы
Пазбіралі па пярынцы
Тыя гусі белыя,
Што па лузе бегалі.
Ты заснеш, ты заснеш
На сваёй падушачцы.
I не думай у сне
З гусаком падужацца.