1945

Чорныя марскія ночы,
Маякі далёкіх зораў...
Ты згубіла сёння вочы
У праклятым гэтым моры.

I стаіш цяпер сляпая,
I зусім, зусім не бачыш,
Як на сэрцы закіпаюць
Ад пакуты хвалі плачу.

Я гатоў плячо падкласці
Пад руку тваю, нябога,
Для мяне было б за шчасце
Весці гэткага сляпога.

З бессардэчнасцю дзявочай
Ты маўчыш, і нешта тоіш,
I, напэўна, доўга хочаш
Жыць з такою слепатою.

Так загуста насыпана месяцаў
У бяздонную прорву вод,
Што не пройдзе ніяк, не памесціцца
Сярод гэтых вод параход.
Параход гарбузы залатыя
Падмінае, і давіць, і вые
У свой чорны трывожны гудок.
То не пенныя грывы сівыя
Валакуцца за параходам,
Гэта жоўтая сцежка на водах:
Маладзіковы сок.

Патонулі птушкі у дрэвах,
Як тонуць рыбы у водах.
I вецер справа налева
Шпурнуў на сад непагоду.

Расхрыстаныя ігрушы
Збіраліся запярэчыць,
А вецер хмару абрушыў
На іх зялёныя плечы.

Праў дождж: спачатку па нітцы,
А потым так горача жарнуў —
Здалося, ссыпаюць пшаніцу
На ток з мяхоў велізарных.

Ад ярасці гром разрываўся,
Нібыта на нейкай вайне быў.
Цярпеў я, 
                 цярпеў — раззлаваўся:
«Заткніце дзіравае неба!»

I змоўкла. Запахла навокал
Зялёным, салодкім і едкім.
Раскіданы ў небе глыбокім
Развараных хмараў аб'едкі.

Трасу дажджасховішча птушак:
Адбой у зялёнай сялібе!
Ляціце, крылатыя душы,
Спявайце, крылатыя душы!

I грымнуў вясёлы выбух
Птушак, пладоў і расы.

Так засыпле снегам, так пасвенціць,
Што да ніткі вымакнеш, і ўсё ж
Успамін аб гэтым Дэмавендзе
Павязеш на Прыпяць і на Сож.
На зямлі Афіны ёсць і Вены.
Ні Афін не бачыў я, ні Вен,
Гэтыя радкі мае навеяны
Цёплаю гарою Дэмавенд.
Цэлы дзень тугой мяне гняло,
А прыйшоў сюды — рукой зняло.
Можа, не рукою, а ракою,
Можа, старажытным супакоем,
Тут, ля верхавіны Дэмавенда,
Прызнаюся: гэтага не ведаў.
Пазірнеш уніз, у прорву зверху —
Хвалямі рудымі горны вэрхал.
Дзякуй, божа! Слаўна замясіў
Гэты неаформлены масіў.
Спецыяльна вылепіў для нас
Новую кватэру пад Парнас.
Тут прастор для галасістых бардаў —
Слухаюць ласі і леапарды.
Пра каханне вершы дужым басам
Можна для арлоў чытаць і барсаў.
Тут, калі дыскусія, то з громам,
А калі схалтурыў — прэч з гары.

Хвала табе, моцны салдацкі сон
Без недарэчных сноў!
Мяне разбудзіў невыразны звон
Глухіх і сумных званоў.
У вузкіх цяснінах — блакітны дым,
На горах — ружовы дым.
За першым, галоўным, сівым і рудым,
Цягнуліся верблюды.
I гэтак журботна глядзелі іх вочы,
I гэтак стаміліся іх гарбы.
Здалося: яны без спачыну крочаць
З эпохі Кіра ў нябыт.
Вядзе караваншчык — стары чалавек —
Чужы караван у Мекку
Па жоўтай пустыні
Без дрэў і без рэк, —
Шкада чалавека.
Да Меккі ён дойдзе,
А шчасця не знойдзе...
Няўжо гэта хлусяць, што створаны радыё
I самалёты?
I сумна кажу я:
«Ранак мой мінскі, прыйдзі і узрадавай
Хоць на гадзіну зямлю чужую.
Над Сожам і Прыпяццю сёння збяры
Пах мяты і хвоі
I пух зары.
Прынясі у чырвоных сюды прасцірадлах
Птушак наднёманскіх галасы,

Збіраліся чорныя, гарбаносыя,
Цягнулі з сабою сірот і ўдоў усіх,
Гора і слёзы свае выносілі
На старажытную плошчу Фірдоусі.

I гул нарастаць стаў, нібы пры абвале,
I чырвань сцягоў пачала разгарацца.
Рысу і працы патрабавалі
Дзесяць тысяч галодных іранцаў.

Коні жандараў хрыпелі у пене.
Завулкі чакалі ад выбухаў пошчаку,
I самі прасіліся ў рукі каменні
З раздаўленай гневам і ярасцю плошчы.

Апяваў Адам Міцкевіч стэпаў даль пад Акерманам,
Геній Пушкіна праславіў горы сінія ў тумане.

Да вялікіх мне далёка, я за імі не цягнуся.
Толькі хочацца мне вершы напісаць для Беларусі:

Пра заморскія прасторы, пра чужыя гарады,
Пра зямлю, дзе мы служылі ў неспакойныя гады.

Я адважыўся, нікчэмны, сетку рыфмаў ціха плесці
Пра Іран, краіну гораў, каб у сетцы той завезці

Хоць кавалак сонца поўдня у палескую краіну,
Спёку жоўтую пустыні, пах айвы і апельсінаў.

Раскажу, як караваны сумным звонам будзяць горы,
Як вязуць яны у Мекку на гарбах людское гора;

Як на вуліцах жабрачаць дзеці бедныя Ірана,
Як на горах дзікіх скачуць крутарогія джайраны.

Я тут жыў, здаецца, вечнасць, еў лаваш і вінаград,
Палюбіў арыкаў плёскат, пахкі персікавы сад,

Як шаблямі, на часткі
Ля горнае ракі
Сякуць крыламі ластаўкі
Распалены блакіт.

Чайханшчык сонным вокам
Глядзіць, як наш баец
Па мосце рэдкім крокам
Ідзе з канца ў канец.

Ідзе, чапляе сонца
Навостраным штыком.
Паветра пахне сочным
Казліным шашлыком.

I гэты пах тубыльны
Злуе байца.
Нясе
Яго ўспамін пад Вільню,
Дзе травы у расе,

Дзе хвоі над крыніцай
Лагодна так гудуць,
Дзе з малаком чарніцы
Увечары ядуць.

Сягоння з апошнiм вайсковым бiлетам
Дадому, дахаты са службы я еду.
I вецер дняпроўскi задзьмухаў старанна
З маёй гiмнасцёркi пылiнкi Iрана.
На мяккай пасцелi ў купэ не ляжыцца:
«Цi шмат яшчэ вёрстаў да Мiнска, скажыце?» —
Пытаю наiўна у нейкага дзеда,
Хоць ведаю добра: не першы раз еду.
А дзед гаваркi i рахманы. Адразу
Ён шчодра сыпнуў мне станцыйныя назвы:
«Вось зараз пад'едзем да горада Оршы».
I Орша здаецца за Вену не горшай.
«Далей будзе цiхая станцыя Слаўнае... »
Вядома, тут кожная станцыя слаўная.
Якiя знаёмыя назвы i словы,
Якая цудоўная родная мова!
I ўсё мiлагучна для слыху майго:
I звонкае «дзе», i густое «чаго».

*

Стаю ля акна, у цішы калідора,
Са мной размаўляюць аршанскія зоры.
Цягнік атакуе начная дуброва,
Дубы мне гамоняць: «Здарова! Здарова!»

Кожнае дробнае шкельца марыць іскрыцца сонцам,
Кожны мізэрны ручай верыць, што стане ракой...
Вера мая у шчасце, стань для мяне бясконцай.
Песня, любоў і нянавісць,
                                           будзьце заўсёды са мной.

Сонца закоціцца —
                               шкельца не адшукаеш у змроку.
Прагны пясок засмокча светлы і звонкі ручай.
Ёсць і такія, што любяць, сыта пад'еўшы, галёкаць:
«Слава хвіліне шчасця! Потым няхай і адчай».

Не, не ручай і не школьца будуць маёю мэтай.
Сытая хвіля шчасця, сэрца майго не крані!
Калі ракой, — то такою, каб напаіць палеткі,
Калі гарэць, — дык, як сонца, горача, да труны.

Дружа повар, кансерваў годзе!
Напячы пірагоў на мёдзе —
Адсвяткуем нашы дажынкі.
Першы раз на маім мінамёце
Мірна свецяцца тры дажджынкі.

Першы раз самалёт праплывае
Без тарпед над лясамі.
Першы раз салаўі спяваюць
Даваеннымі галасамі...

Кідай грошы апошнія, хлопцы,
У маю пілотку!
Купім сёння па добрай стопцы,
Каб абмыць пыл і копаць з глотак.

I калі ад чарчыны лішняй
Стане сонца скакаць на небе,
I калі пра чарэшню-вішню
Заспяваем гучней чым трэба, —

Аніхто крыўды мець не будзе:
Гэта нам абяцалі у песні.
Сёння зноў мы — мірныя людзі
I ідзём не ў Берлін — на Палессе.

Перш чым выправіцца дадому,
У апошні паход салдацкі,
Нам з вайною па-франтавому
Трэба горача развітацца.